Czym jest terapia poznawczo-behawioralna?
Terapia poznawczo-behawioralna (cognitive behavioral therapy) to jedno z „najmłodszych”, najbardziej popularnych i opartych na dowodach naukowych podejść terapeutycznych. Powstała w reakcji na zawód środowisk naukowych terapiami psychodynamicznymi, które chociaż wykazywały istotną skuteczność, to trudno było zbadać, jakie czynniki w istocie skutecznie oddziaływały na poprawę stanu pacjentów. Czerpiąc z behawioryzmu, konstruktywizmu filozoficznego i metodologii badań klinicznych, pierwsi psychoterapeuci behawioralni zaczęli konstruować protokoły terapeutyczne, czyli „wystandaryzowane” pod względem ilości i przeprowadzonych technik „skrypty” leczenia. Nawiązywały one bezpośrednio do potwierdzonych mechanizmów psychologicznych konkretnego zaburzenia psychicznego lub problemu. Następnie badano ich skuteczność w odniesieniu do grup pacjentów z określoną diagnozą.
W psychoterapii poznawczo-behawioralnej wykorzystywane są mechanizmy uczenia się. Pacjent uczy się zmiany sposobu interpretowania rzeczywistości poprzez dyskutowanie i podważanie własnych myśli i przekonań. Uczenie się podczas terapii dotyczy także nowych zachowań: np. umiejętności regulacji nastroju lub wygaszania reakcji na bodźce powodujące lęk. Ponieważ pracuje się zawsze nad konkretnym problemem, terapia ta jest w swoich założeniach krótkoterminowa (standardowe protokoły nie przekraczają 30 sesji) zorientowana na cel (uzgodniony z klientką/klientem) oraz ustrukturyzowana (protokołem terapeutycznym).
Dlaczego cbt jest uważana za skuteczną?
Często się mówi, że CBT jest najskuteczniejszym podejściem terapeutycznym, ale jest to pewne uproszczenie. W rzeczywistości większość uznanych przez towarzystwa naukowe podejść terapeutycznych wykazuje podobną skuteczność. W CBT jednak łatwiej tę skuteczność zbadać, gdyż jest procedurą wystandaryzowaną. Inne terapie mają zróżnicowany czas trwania i wówczas poprawa może zależeć od nakładających się czynników (zmiany sytuacji życiowej, przypadku, samoistnej poprawy). Ponieważ naukowe badanie skuteczności psychoterapii jest dość trudne, w zaleceniach często wymienia się te terapie, które wykazują skuteczność przy jak najmniejszych kosztach i możliwie najkrótszym czasie trwania. Takimi kryteriami kieruje się np. brytyjski NICE (National Institute for Health Care Excelence). CBT daje więc szanse skutecznej poprawy przy minimum kosztów i czasu. Dlatego właśnie jest najczęściej wymienianą metodą podstawowego leczenia niektórych zaburzeń.
Komu zaleca się terapię poznawczo-behawioralną?
Terapia poznawczo-behawioralna jest zalecana głównie osobom z zaburzeniami nastroju i zaburzeniami lękowymi oraz niektórymi trudnościami psychologicznymi i fizycznymi występującymi w różnych diagnozach (m.in. ból, perfekcjonizm, trudności w utrzymaniu diety). Wykazuje też skuteczność we wspomagającym leczeniu objawów schizofrenii oraz psychoedukacji wspomagającej kontrolę objawów choroby afektywnej dwubiegunowej. Krótkoterminowa psychoterapia poznawczo-behawioralna wykazuje jednak ograniczoną skuteczność w leczeniu zaburzeń osobowości. W ich przypadku stosuje się jej zmodyfikowane, bardziej długoterminowe warianty: terapię schematów albo terapię dialektyczno-behawioralną (DBT).
Na czym polega psychoterapia poznawczo-behawioralna?
Pierwsze 2-3 sesje terapii poznawczo-behawioralnej to tzw. sesje diagnostyczne. Terapeuta zgłębia mechanizmy zgłaszanych trudności i we współpracy z klientką/klientem opracowuje wspólny i spójny model psychologicznych mechanizmów trudności.
Sesje terapeutyczne obejmują dyskutowanie myśli i przekonań klientki/klienta. Terapeuta kieruje się zasadą „nie zawsze należy wierzyć w to co się myśli”. Stwarza to grunt pod eksperymentowanie z nowymi zachowaniami i sprawdzanie wyników tych eksperymentów. Często są one planowane jako zadania do wykonania w domu.
Jak długo trwa terapia poznawczo-behawioralna?
Pomimo, że psychoterapia poznawczo-behawioralna jest określana jako krótkoterminowa, jej czas trwania może być skrajnie zróżnicowany. Skuteczna terapia fobii prostej może trwać nawet kilka godzin i zakończyć się powodzeniem. Większość standardowych protokołów terapeutycznych jest przewidziana na 20-30 sesji terapeutycznych. W przypadku osób z zaburzeniami osobowości (terapia schematu albo DBT) może trwać nawet 2-3 lata.
Czy psychoterapia ma efekty uboczne?
Jak każde inne leczenie psychoterapia poznawczo-behawioralna może mieć efekty uboczne. Niestety jest bardzo niewiele badań na temat efektów ubocznych terapii psychologicznych, a te które są, odnotowują wszystkie możliwe pogorszenia samopoczucia (niezależnie od ich przyczyny) pojawiające się w czasie leczenia. Z dostępnych badań wynika, że najczęściej takie pogorszenia występują u osób z zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi oraz zaburzeniami osobowości chwiejnej emocjonalnie. Terapeuci są zazwyczaj zgodni, że w czasie terapii może dojść do okresowego pogorszenia samopoczucia i jest to zjawisko często spotykane, nie wpływające na jej ogólną skuteczność. #psychoterapia #cbt
